Jakobskruiskruid heeft zich de laatste jaren massaal verspreid

Onderzoek naar de verspreiding van jakobskruiskruid in Nederland laat zien dat de voor vee giftige inheemse plant nu op twee keer zoveel plaatsen voorkomt als in 1975.

Dit meldt de organisatie Floristisch Onderzoek Nederland (FLORON) die zich richt op onderzoek naar bescherming van de Nederlandse wilde flora. Volgens FLORON zijn er verschillende oorzaken voor de opmars van jakobskruiskruid. Zo is het een zogenaamde pioniersplant die profiteert van open en verstoorde zandige bodems. In dichte vegetaties krijgt de plant nauwelijks de kans om te kiemen.

Beschadigde bodem kiemplek

Gunstige kiemomstandigheden voor jakobskruiskruid zijn in Nederland veelvuldig aanwezig, omdat er vaak in de bodem wordt gewerkt, bijvoorbeeld voor het aanleggen van kabels en leidingen. Ook het klepelen van bermen leidt vaak tot een open bodem. Tenslotte zijn gronden die braak liggen, bijvoorbeeld voor de aanleg van industrieterreinen, maar ook voor de ontwikkeling van ‘nieuwe’ natuur, plekken waar jakobskruiskruid vaak massaal de kop opsteekt. Door het opbrengen van zand bij bouwprojecten kunnen voor jakobskruiskruid gunstige groeiomstandigheden worden gecreëerd in gebieden waar de soort van nature nauwelijks voorkomt.

‘Verpaarding’ van het landschap

Volgens FLORON heeft ook de aanwezigheid van grazers (zowel wilde dieren als landbouwhuisdieren) invloed op de verspreiding van jakobskruiskruid. Als de begrazingsdruk hoog is wordt de grasmat te kort afgegraasd, waarmee de plant de kans krijgt om zich te vestigen. FLORON wijst hierbij ook op de toenemende ‘verpaarding’ van het landschap. Ook vertrapping van de zode speelt jakobskruiskruid in de kaart, net als beschadigingen door wilde zwijnen.

Zaad tot tien jaar kiemkrachtig

Zaad van jakobskruiskruid kan worden verspreid via de wind, maar daarnaast zijn in veel bodems zaadbanken aanwezig. Deze zaden blijven vijf tot tien jaar kiemkrachtig, waardoor bij verstoring van de bodem steeds opnieuw kiemplanten de kop opsteken. In het verleden zijn op meerder plaatsen bermen ingezaaid met zaadmengsels met jakobskruiskruid. Hierdoor heeft de soort zich kunnen verspreiden in gebieden waar deze van oorsprong niet voorkwam.

Lange penwortel

Tenslotte speelt ook klimaatverandering jakobskruiskruid, dat beschikt over een lange penwortel, in de kaart. Veel grassen en kruiden hebben het moeilijk in hete en droge zomers. Hun plek wordt vaak overgenomen door de plant met de gele bloemen en paarse stengel.

Wel maaien, niet uittrekken

FLORON noemt een aantal bestrijdingsmogelijkheden. Bij onderzoek op voormalige akkers bleek dat jakobskruiskruid enorm piekte op vijf jaar nadat de grond uit productie was genomen. Daarna nam de dichtheid echter weer af en na 15 jaar ontstond een gevarieerde vegetatie waarin de soort niet meer domineert. Een voorwaarde om deze situatie te bereiken is dat de bodem en vegetatie niet wordt verstoord. Maaien van vegetaties met veel jakobskruiskruid voor de zaadvorming voorkomt dat zaad wordt verspreid. Planten uittrekken kan volgens FLORON averechts werken, omdat dit de bodem beschadigt waardoor nieuwe kiemplanten de kans krijgen.